Déithe Daoibh. Is mise Rachel Nic Aoidh agus fáilte chuig an páirt deireanach dar straith chúig chuid ar Ainmhithe. An tseachtain seo caite, labhair muid faoin Ba na hÉireann. An tseachtain seo, beimid ag críochnú le Fiach Dubha agus na bandeithe a bhaineann leo.
I Miotaseolaíocht na hÉireann, tá baint mhór ag na bhfiacha leis an ndorchadas agus leis an mbás, go háirithe le básanna laochra ar láthair an chatha. Is féidir an bhaint atá acu le bás agus cogadh a léiriú i gclaonadh an fhéich ablach a ithe, agus bíonn go leor de ar fáil i ndiaidh catha. Ar deireadh, ba é an toradh a bhí ar seo ná drochíde a dhéanamh ar fhiacha, mar réamhtheachtairí an bháis, chomh maith leis an nóisean coitianta sa chultúr gurb é príomhthréith an Fhéich ná an ceangal atá aige leis an Alltar.
Go ginearálta, breathnaíodh ar éin mar nascanna leis an Alltar, agus shíl na draoithe go raibh eolas acu ar gach rud san am a chuaigh thart,in am i láthair agus sa todhchaí.
Ceann de na cleachtais iomadúla a bhí ag na Draoithe ná cleachtadh na réadóireachta, chun an todhchaí a thuaradh. Thuar na Draoithe go leor imeachtaí sa todhchaí. Go minic, chleachtadar réadóireacht trí guthanna na n-éan; ó ghragaíl an fhéich go tríreach an dreoilín. Measadh go háirithe gur tairngire mór é an dreoilín, go dtagann a ainm, dréan nó dreoilín, ó drui-én, a chiallaíonn ‘draoi na n-éan.’
Is minic go dtógfadh go leor bandéithe cogaidh Ceilteach foirm fhéich. Is bandéithe a bhfuil baint acu le Fiacha iad Badb, Macha agus Mórrígan. Deirfiúracha iad na trí bhandia cogaidh seo agus déanann siad suas an triúr ar a dtugtar an Bandia Triarach.
Is bandia cogaidh í Badb a raibh aithne uirthi a foirm fhéich a ghlacadh. Badb Catha a thugtar uirthi uaireanta chomh maith. I go leor finscéalta Éireannacha, tá baint ag Badb le cogadh agus bás, agus is cosúil go raibh sí ag súil le doirteadh fola nó ag glacadh páirt i gcathanna, áit a gcruthódh sí mearbhall i measc na saighdiúirí.
Ar go leor bealaí, is comparáid iontach é Badb leis an mBean Sí. Mar réamhtheachtaire an bháis, bheadh sí le feiceáil faoi go leor bréagriochtaí. I scéal Togail Bruidne Dá Choca, tagann sí faoi cheilt le marú Chormaic Conn Loingeas a thuaradh. Feictear í sa foirm “An Bhean-Nighe” — bean a níonn carbad agus úim Chormaic in áth a mheasadh a bheith ina mana báis. Feictear gol an Bhadb mar mí-ádh chomh maith. Léiríodh an míchinniúnt a bhí ag teacht ar Chormaic le na focail, ‘Glaofaidh na badb deargbhéalach ar fud an tí, / Ar cholainne beidh siad tórmhar’ agus ‘Screadfaidh na badb bána’.
Chonacthas freisin go raibh sí rannpháirteach go gníomhach i gcogadh agus i gcath; is minic a tugadh ‘Gáirdín na mBadb’ar an ármhá.
Deirfiúr eile den mBandia Tríarach is ea an Mórrígan nó Morrigu. Is iad “banríon mhór” nó “scáilbhanríon” na bríonna a bhaineann lena hainm. Breathnaítear uirthi den chuid is mó mar Bhandia Catha agus Cogaidh. Cosúil le Badb, tá baint mhór aici le cogadh agus cinniúint, go háirithe le réamhléiriú an bháis nó bua sa chath. Spreagfadh sí laochra chun gníomhartha cróga a dhéanamh agus chuirfeadh sí eagla ar a gcuid naimhde. Ar cheann de na scéalta is mó ina aithnítear an Mórrígan is ea an scéal mar a thuar sí bás Chú Chulainn.
Chas an Bhandia le Cú Chulainn ar dtús sa Táin Bó Chuingle, áit a raibh sé ag cosaint Uladh ar Bhanríon Medh agus a arm. Mar bhandia cogaidh líonritheach, ní haon iontas é go mbeadh ceann de na laochra is scanrúil le chos a chur ar thalamh Éireann uaithi. Lá amháin, rinne sí iarracht é a mhealladh chun titim ar a son. Tháinig sí chuige i bhfoirm iníon rí, agus thairg sí a grá síoraí dó. In ainneoin áilleacht an Mórrígan, dhiúltaigh Cú Chulainn ar a dul chun cinn.
Chuir sé seo fearg ar Mórrígan, agus mar sin spreag sí díoltas air. Bhain sí úsáid as a cumas aistrithe crutha chun foirm ainmhithe éagsúla a thógáil in iarracht é a ghoinneadh le linn comhraic. Theip ar gach iarracht seo, agus is í Mórrígan a tháinig amach is measa den taobh eile.
Bhuail Cú Chulainn le Morrigan arís sula bhfuair sé bás. Le linn cath, gortaíodh go dona é. Leis an bhfuinneamh beag a bhí aige, cheangail sé é féin de bholláin le sreangán, agus iarracht dheireanach chun eagla a chur ar a chuid naimhde. Thuirling an Mórrigan ar a ghualainn agus í faoi cheilt mar phréachán agus is ansin ar imigh Cú Chulainn a chodladh ar dheireadh thiar thall.
Is seanfhocal Gaeilge é ‘Chun eolas an fhithigh a bheith agat,’ a chiallaíonn cumhachtaí osnádúrtha a bheith ag feiceálaí. Meastar go bhfuil an fiach dubh ar cheann de na hainmhithe is sine agus is críonna ar fad, agus tá seo le feiceáil sna scéalta seo. Bhí an-tábhacht ag baint leis an bhfiach nuair a tháinig sé chun catha, agus mar éan cainte, ba mhinic a thábhachtach le chursaí tuaradh.
Ba é seo ár scéal ar Fiacha Dubha agus deireadh lenár sraith ar Ainmhithe.
コメント